پەراوێزخستنی ژنان لە مێژووی ئەدەبی کوردیدا [Marginalisation of Women in Kurdish Literary History]

Abstract

Abstract in Turkish: ژنان لە مێژووی کلتووری و فیکری کوردیدا پەراوێزخراون. مێژووی ئەدەبی کوردی زیاتر مێژوویێکی پیاوانە و بەشداری ژنانی کورد لە پەرەپێدانی ئەدەبی کوردی وەک دیاردەیەکی نوێ کە لە ساڵانی ١٩٨٠وە دەستی پێکردووە مامەڵەی لەگەڵ کراوە. پەراوێزخستنی ژنان لە ئەنتۆلۆژیا ئەدەبییەکان و وەرگێڕان و توێژینەوە ئەکادیمییەکاندا دووبارە و بەهێزتر کراوەتەوە. سەرەڕای ئەوەی لە دە ساڵی ڕابردوودا چەندین دەستنووسی نوێ دۆزراوەتەوە و لەنێویاندا بەرهەمی ژنانی تێدایە کە ئاڵنگاری "نەبوونی" ژنان لە بەرهەمهێنانی کلتووری کوردیی کردووە، بەڵام هێشتا نەتوانراوە هەڵسەنگاندنێکی جدی نوێ بۆ مێژووی ئەدەبی و پێکهاتە ئەدەبییەکانی بکرێتەوە. لەم لێکۆڵینەوەدا، پەراوێزخستنی ژنان لە مێژووی ئەدەبی کوردی و میکانیزمەکانی دوورخستنەوەی نووسەرانی ژنی کورد تاوتوێ دەکەم. هەروەها باس لە هۆکارەکان دەکەم و کاریگەری کێشەی بێدەوڵەتی و چەوساندنەوەی کلتووری و زمانی، پیاوسالاری، و هەروەها دینامیکیەتی هێز لە نێوان جۆرەکانی زمانی کوردی و هێزە سیاسی و کلتوورییەکان. هەروەها بە پشتبەستن بە لێکۆڵینەوەکانم لەسەر ئارشیفە گشتییەکان و تایبەتییەکانی باشوری کوردستان، باس لە دەرفەتەکانی دۆزینەوە و ئاشکراکردنی دەنگە وون بووەکانی ژنانی کورد دەکەم. لە رێگەی گەڕان بە ناو بڵاوکراوە ڕۆژنامە و گۆڤارە کۆنەکان زانیاری بەنرخ و گرنگ دەربارەی بەرهەمە فیکری و ئەدەبییەکانی ژنانی کورد ئاشکرا دەبن و تەنانەت دەتوانین دەنگە لەبیرکراوەکان بدۆزینەوە. هەروەها گەڕان لە ناو ئارشیفە تایبەتەکان و مێژووی زارەکی دەرفەتی بێوێنە بۆ زیندووکردنەوەی بەرهەمی ژنانی ئەدیبی وونبووی کورد دروست دەکەن.

Abstract in English: Women are highly marginalized in Kurdish cultural and intellectual history. The history of Kurdish literature is virtually a men’s history, and Kurdish women’s contribution to the development of Kurdish literature has been discussed as a recent phenomenon, emerging only from the 1980s. The exclusion of women has been reproduced and reinforced in literary anthologies, translation, and in academic research. Although uncovering new manuscripts, including women’s works, over the last decade has to some extent challenged the assumption of the “absence” of women in Kurdish cultural production, it has not instigated serious re-evaluation of the literary history and the canon. In this chapter, I examine the erasure of women from Kurdish literary history and exclusionary mechanisms that Kurdish women writers have faced, from statelessness and cultural and linguistic suppression to patriarchy as well as the power dynamic between Kurdish language varieties, political and cultural forces. Drawing on my recent investigation and scoping of public and private archives in Iraqi Kurdistan, I also discuss opportunities that archives offer in uncovering women’s voices. I argue and demonstrate that re-examining primary source materials such as early Kurdish periodicals provide valuable information on Kurdish women’s intellectual and literary production and can even recover forgotten women’s voices. Early Kurdish publications, private archives, and oral history also offer unique possibilities to revive women’s lost literary creations.